50 JAAR DWARSLOPEN:
50 PORTRETTEN VAN VRIJE HOGESCHOOL ALUMNI

“De weekenden waren in die tijd voor mij de beste dagen van de week. Dan zijn de clubs en de bars tot vijf uur in de ochtend open. Daar is het lekker warm. Terwijl iedereen druk is met kletsen en dansen, zit ik alleen in een hoekje. Wat te rusten, ik ben zo moe van alles. Ik wist dat het koud was in het Noorden, ik had het zelfs kouder verwacht. Ik was alleen niet voorbereid op hoe ik hiermee moest omgaan.”

“Die feestende mensen om mij heen zie ik nauwelijks. Er zijn op die avonden altijd wel mannen die komen vragen of ik wat wil drinken, maar daar ga ik niet op in. Tot dat Luc naar mij toe komt. Hij bloost, op de achtergrond zie ik hoe zijn vrienden toekijken. Ik wil hem niet in verlegenheid brengen en we raken aan de praat. Luc herkent het symbool van de koptische kerk, dat ik als tatoeage op mijn pols draag. We dansen en hij stelt mij voor aan zijn vrienden. Ik zeg dat ik naar huis moet. Dat ik helemaal geen huis heb, weet hij natuurlijk niet.”

Luc geeft sinds die avond in de club niet op. Ze bellen iedere week en spreken een paar keer af           . Langzaam ontstaat een vriendschap. “Ik vond zijn gezelschap fijn, maar had te veel problemen om mee te dealen. Ik moest herstellen van PTSS en integreren in Nederland. Ik was niet in staat om met hem te verbinden, hij had geen idee wat er allemaal aan de hand was.”

“Via de kerk leerde ik nieuwe mensen kennen. Ik vond werk en een kleine kamer om te huren. Ik kreeg de kans om via het Malala Scholarship naar de Vrije Hogeschool te gaan. In dat jaar voelde ik rust, voor het eerst sinds mijn vlucht. Mijn kamer in het studentenhuis in Driebergen was dicht bij een bos. Ik wandelde veel, het maakte mij gelukkig. Natuur is iets wat ik in Egypte nauwelijks kende. Ik had nog nooit paddenstoelen gezien. En daar in het bos zag ik ze, wel honderd verschillende soorten.” Youstina schildert en tekent veel op de Vrije Hogeschool, iets wat ze in haar tienerjaren ook deed. Het helpt haar om haar happy self terug te vinden.   

“Mijn interesse voor kunst begon toen ik op mijn vijftiende naar een kunstcongres voor jongeren ging. Ik volgde daar een workshop over schilderen met olieverf. Ik pakte de kwasten en begon meteen met verven. We werkten aan twee opdrachten: een landschap en een portret naschilderen. De leraar zag mijn schilderijen en was onder de indruk van hoe goed ik mijzelf kon uitdrukken. Ik houd ervan om de dingen te schilderen zoals ík ze zie en dat lijkt niet per se op de werkelijkheid. Ik kreeg altijd te horen: “Youstina doet het op haar eigen manier.” Kunst in Egypte moet realistisch zijn. Wat ik doe, past daar niet bij. Ze noemden mij strong-minded. In Nederland leerde ik dat mijn stijl abstract realisme heet.”

“Ik was een rebelse tiener, altijd anders. Ik droeg het liefst zwarte kleding en schilderde naakte mensen. Lichamen in een bepaalde houding, zoals bijvoorbeeld geknield of met de handen op de buik. In de Egyptische maatschappij is zoiets not done. Voor mij was dat nooit iets seksueels, maar zo spraken anderen er wel over. De orthodoxe koptische gemeenschap vond het lastig dat ik zo open-minded was. Mijn ouders kregen te horen: Wat is er mis met haar? Waarom gedraagt ze zich zo?”

Youstina pakt haar telefoon erbij en laat foto’s van haar schilderijen zien. Op de Vrije Hogeschool maakte ze een twee meter lang schilderij over haar leven tot dan toe. Het hielp haar om de herinneringen weer te geven die ze eerder niet onder ogen wilde zien. De foto toont een naakt lichaam, met een buitenproportioneel groot hoofd vol met vogels. Een litteken doorkruist het gezicht en om de benen verstrengelen zich doornen.

Youstina wil met haar eigen ervaringen andere mensen met psychische problemen helpen. Ze solliciteert bij verschillende hulpverleningsorganisaties en gaat aan de slag als cultureel maatschappelijk werkster bij het Leger des Heils. Ze begeleidt verslaafde en vaak dakloze mensen, door culturele activiteiten met hen te doen. “Ik voel mij verbonden met de bewoners van het opvanghuis. Ik snap waar zij mee worstelen en hoe onveilig je je soms voelt op een opvanglocatie. Ik weet hoe het is als een maatschappelijk werker je zonder respect en ongelijkwaardig behandelt.”  

“Bij de activiteiten probeer ik contact te maken met de bewoner door iets te doen wat bij die persoon past. Dat kan van alles zijn: schilderen, muziek maken, dansen of koken. Soms wil een bewoner echt niet praten. Dan gaan we samen naar foto’s kijken en zo ontstaat alsnog het gesprek. Ongelofelijk wat een kracht foto’s hebben: je denkt dat je over de foto’s praat, maar ondertussen praat je over jezelf.”

Youstina regelt ook groepsactiviteiten voor de bewoners, zoals bijvoorbeeld een museumbezoek. Dat ze op die manier zelf Nederland beter leert kennen, is mooi meegenomen. “Bij het laatste uitje vroegen de bewoners of ze die dag ook een coffeeshop konden bezoeken. Ik begreep dat verzoek. Ik zeg dan niet direct nee. We gaan naar het museum en aan het eind van de dag is die coffeeshop niet meer nodig. Dan ben ik trots dat ik dat zo geregeld heb. Kunst heeft de behoefte aan blowen weggenomen.”

Collega’s en de bewoners van het opvanghuis kennen het verleden van Youstina niet. “In mijn werk draait het om hoe ik andere mensen help en gaat het niet om mij. Ik vind het fijn als mensen zich prettig voelen bij mij, waardoor dat komt maakt niet uit.”

Het twee meter lange schilderij met het hoofd vol vogels ligt ergens opgerold, bij haar thuis. “Ieder schilderij geeft een bepaald gevoel in mijn leven weer. Zodra het schilderij af is, dan is dat gevoel ook klaar. Ik leef in het moment. Ik hoef oude herinneringen niet om mij heen te hebben.”